Μεσαιωνικό Κάστρο της Λεμεσού

Το απόγευμα της Τετάρτης 16/12/2015 επισκεφτήκαμε το Μεσαιωνικό Κάστρο της Λεμεσού.

Το Κάστρο της Λεμεσού στην μορφή που το βλέπουμε σήμερα  αποτελεί ανακατασκευή της Τουρκοκρατίας (19ος αιώνας) μέσα Το Κάστρο της Λεμεσού στην οποία ενσωματώθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα ενός Μεσαιωνικού Κάστρου πολύ μεγαλυτέρων διαστάσεων.

Η αρχαιότερη αναφορά για την ύπαρξη Κάστρου στη Λεμεσό πηγαίνει πίσω στο 1228 όταν, εκεί, ο Φρειδερίκος ο Β΄της Γερμανίας και οι υποστηρικτές του φυλάκισαν τους ομήρους που αναγκάστηκε να του δώσει ο αντιβασιλιάς της Κύπρου Ιβελλίνος. Το Κάστρο αυτό ήταν ίσως ένα παλιό Βυζαντινό Κάστρο ή αυτό που το αντικατέστησε κατά την πρώϊμη περίοδο της Φραγκοκρατίας. Σύμφωνα με τον Στέφανο Λουζινιανό το αρχικό Κάστρο κτίστηκε από τον Γουϊδο Λουζινιανό το 1193. Αυτό το αρχικό οχυρό αν πράγματι υπήρχε δεν έχει εντοπιστεί αρχαιολογικά και το πιο πιθανό είναι ότι παραδόθηκε στους Ναϊτες για να το διαχειρίζονται επ' όνόματι του στέμματος το 1308.

Στον διάδρομο που συνδέει την μεγάλη αίθουσα με το υπόγειο ανατολικά, σε στρωματογραφική τομή που έγινε πριν από το 1951 αποκαλύφθηκε η βάση, ένα μαρμάρινο πόδιο μιάς μικρής παλαιοχριστιανικής Βασιλικής και δάπεδο ενός Μεσοβυζαντινού μνημείου (10ος-11ος  αιώνας).

Η Ανατολική πλευρά του τριμερούς καμαροσκέπατου υπογείου διασώζει στο δάπεδο μία μεγάλη αψίδα με διάμετρο 12 περίπου μέτρων η οποία θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ανήκει στον πρώτο Λατινικό καθεδρικό ναό της Πόλης. Τα ερωτήματα για την έκταση και την ακριβή χρονολόγηση του μνημείου αυτού δεν θα μπορέσουν να απαντηθούν παρά μόνο με ανασκαφικές τομές στη Νότκαι Βόρεια πλευρά του Κάστρου. Η ελικοειδής κλίμακα στην ΝΔ γωνία αποτελούσε ίσως τμήμα του ναού αυτού και οδηγούσε στην οροφή του .

Η μεταγενέστερη τριμερής διαίρεση του κλίτους της αψίδας αυτής με την καμαροσκέπαστη οροφή θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί ότι αποτέλεσε στην αρχική του τουλάχιστον διαμόρφωση λατρευτικό οικοδόμημα.

Το 1373 οι Γενουάτες αφού κυρίευσαν το κάστρο έκαψαν την πόλη. Σε αυτή τη επίθεση θα πρέπει να προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές στο μνημείο. H πόλη σύμφωνα με τους περιηγητές στα τέλη του 14ου αιώνα είναι σχεδόν ακατοίκητη. Μία μικρή ανάκαμψη παρατηρείται την τελευταία δεκαετία και τις αρχές του 15ου αιώνα στην Λατινική επισκοπική έδρα της Λεμεσού η οποία φαίνεται πως ανακατασκευάζει και χρησιμοποιεί ένα παλιό Μεσοβυζαντινό Ναό στην Οδό Ζικ-Ζακ πίσω από το σημερινό τέμενος Κεπήρ ενώ ταυτόχρονα επισκευάζεται το Κάστρο το οποίο αναφέρεται συχνά στους χρονογράφους του 15ου αιώνα για την αντίσταση που προέβαλε κατά των Γενουατών το 1402 και το 1408. Το 1413 αντιστάθηκε επίσης στις επιθέσεις των Μαμελούκων οι οποίοι δεν μπόρεσαν να το κυριεύσουν.

Σοβαρές ζημιές που προκλήθηκαν τότε και ίσως λίγο αργότερα από σεισμικές δονήσεις που δεν είχαν αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά κατέστησαν αυτό ευάλωτο με αποτέλεσμα το 1425 να κυριευθεί από τους Αιγυπτίους κατά την δεύτερη επιδρομή τους στην πόλη.

Σύμφωνα με τις πηγές ένας νέος ισχυρός σεισμός επηρεάζει σοβαρά το μνημείο. Το 1491 παρ΄ όλ΄ αυτά όταν το 1518 ο Saige επισκέφθηκε την πόλη βρήκε το Κάστρο ισχυρό. Πιθανότατα όπως συνέβηκε και με το ναό της Οδού Ζικ- Ζακ μέσα στο διάστημα αυτό έγιναν και πάλι εκτεταμένες επιδιορθώσεις και ανακατασκευές. Σε αυτή την οικοδομική φάση ανήκουν τα γοτθικά τόξα της υπόγειας αίθουσας δυτικά και κάποια ανοίγματα με τοξωτά λαξευμένα θυρώματα που διακρίνονται στους πλευρικούς τοίχους του α΄ορόφου και πάνω από την σημερινή είσοδο.

Το 1538 οι Τούρκοι αποβιβάζονται στη Λεμεσό και κυριεύουν το Κάστρο. Ο Βενετός Κυβερνήτης της Κύπρου Βραγανδίνος αποφασίζει την κατεδάφιση του Κάστρου για να εμποδίσει τυχόν επανακατάληψη και χρήση του ως οχυρού από τους Τούρκους. Ο Βουστρώνιος επικρίνει τον κυβερνήτη για την ενέργεια του αυτή αναφέροντας ότι η δαπάνη για την κατεδάφιση του ήταν μεγαλύτερη από αυτή που χρειαζόταν για την επισκευή του.  Η καταστροφή αυτή πραγματοποιήθηκε τμηματικά και συμπληρώθηκε από σεισμικές δονήσεις κατά το 1567/8.

Μετά την οριστική κατάληψη της νήσου (1576) από τους Οθωμανούς Τούρκους τα ερείπια ή τμήματα των ερειπίων του παλιού κάστρου ενσωματώθηκαν γύρω στο 1590 μέσα στο νέο οχυρό των Οθωμανών με ισχυρό τοίχο πάχους 2 μέτρων και διαμόρφωσαν τα κελλιά του ισογείου και του ορόφου που μέχρι και το 1950 χρησιμοποιούνταν σαν φυλακές.